Upadłość konsumencka

Z dniem 24 marca 2020 roku weszła w życie ustawa z dnia 30 sierpnia 2019 roku o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw (t.j.: Dz. U. 2019 r. poz. 1802), dzięki której upadłość konsumencką będzie mogła ogłosić niemal każda osoba fizyczna.

Co to jest upadłość konsumencka?

Upadłość konsumencka to postępowanie, którego celem jest redukcja lub umorzenie zobowiązań zadłużonej osoby fizycznej.

Kto może ogłosić upadłość konsumencką? Osoby fizyczne można podzielić na:

• osoby, do których stosuje się przepisy o upadłości przedsiębiorców (przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą we własnym imieniu i na własny rachunek, wspólnicy spółek jawnych i partnerskich, komplementariusze w spółkach komandytowych i komandytowo-akcyjnych, komandytariusze i akcjonariusze w spółce komandytowo-akcyjnej odpowiadający jak komplementariusze, a także osoby fizyczne prowadzące na własny rachunek działalność zawodową – tzw. wolne zawody);
• osoby fizyczne, do których stosuje się przepisy o upadłości konsumenckiej, czyli te, które nie prowadzą działalności gospodarczej.

Ustawa o upadłości konsumenckiej

Znowelizowany art. 1 pkt 57 powoływanej ustawy uchylił art. 491^4, który stanowił o negatywnych przesłankach ogłoszenia upadłości konsumenckiej. Dla osób fizycznych, nieprowadzących działalności gospodarczej, oznacza to, że obecnie ogłoszenie upadłości konsumenckiej osoby prywatnej będzie o wiele łatwiejsze.

Zapewne zadłużone osoby często nurtują pytania i wątpliwości, takie jak:

• Czy spełniam warunki, aby ogłosić upadłość konsumencką?
• Jestem na skraju bankructwa, jak ogłosić upadłość konsumencką?
• Jakie dokumenty będą mi potrzebne i gdzie należy je złożyć? 
• Ile kosztuje ogłoszenie upadłości?
• Czy ogłoszenie przeze mnie upadłości konsumenckiej dotyczy również mojego męża/mojej żony? Co z majątkiem wspólnym?
• Gdzie szukać pomocy?
• Czy adwokat pomoże mi ogłosić upadłość konsumencką?

Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie najważniejszych kwestii związanych z upadłością konsumencką osoby fizycznej i udzielenie odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania.

Upadłość konsumencka – warunki

W pierwszej kolejności należy sprawdzić czy spełniamy warunki, aby ogłosić upadłość konsumencką. Podstawowy warunek, jaki należy spełnić, to niewypłacalność.

Niewypłacalność to z prawnego punktu widzenia – utrata zdolności do regulowania swoich zobowiązań finansowych. W praktyce oznacza to przede wszystkim, że osoba fizyczna z powodów finansowych zaprzestaje płacić rachunki za najem, energię, wodę, internet, telewizję, a nadto raty pożyczek, kredytów, leasingu itp.

Przed nowelizacją, która weszła w życie w dniu 24 marca 2020 r., prawo upadłościowe przewidywało oddalenie wniosku z powodu zaistnienia negatywnych przesłanek, jakimi były zachowania dłużnika polegające na doprowadzenia do swojej niewypłacalności umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa.

Po nowelizacji z 2020 roku powyższe przesłanki zostały uchylone. Dla dłużników oznacza to, że będą mogli ogłosić upadłość konsumencką również wtedy, gdy doprowadzili się do stanu bankructwa umyślnie, a ich zachowanie będzie oceniane dopiero na etapie ustalania planu spłaty przez syndyka.

Niestety ogłoszenie upadłości nie jest tożsame z oddłużeniem. Umorzenie zobowiązań to ostatni etap w postępowaniu upadłościowym. Ustawodawca w znaczący sposób zliberalizował przesłanki ogłoszenia upadłości (zlikwidował przesłanki negatywne), jednak pozostawił przy tym swoistą „furtkę”, która przewiduje, że możliwość oddłużenia zostaje wyłączona, jeżeli:

1. upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień w sposób celowy, w szczególności przez trwonienie części składowych majątku oraz celowe nieregulowanie wymagalnych zobowiązań,
2. w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w stosunku do upadłego prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań.

Choć druga przesłanka nie budzi żadnych wątpliwości, to pierwsza wywołuje niemałe problemy interpretacyjne. Jednak kwestię nieostrości pojęcia „celowo” należy pozostawić orzecznictwu, które z upływem czasu odróżni dłużników działających „celowo”, od tych działających „umyślnie”.

Wniosek o upadłość konsumencką

Jeśli zdecydujemy się ogłosić upadłość konsumencką, powinniśmy złożyć wniosek do właściwego sądu. Sądem właściwym w sprawach ogłoszenia bankructwa jest sąd upadłościowy, czyli wydział gospodarczy sądu rejonowego, właściwy dla miejsca zwykłego pobytu dłużnika, czyli zazwyczaj miejsca zamieszkania.

Jeśli zatem dłużnik mieszka w Warszawie, wówczas właściwym do rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej będzie Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, X Wydział Gospodarczy dla spraw Upadłościowych i Restrukturyzacyjnych.

Natomiast dla mieszkańców Łodzi, właściwym do rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej będzie Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi XIV Wydział Gospodarczy ds. Upadłościowych i Restrukturyzacyjnych.

Należy pamiętać, że do wniosku powinno się dołączyć niezbędne dokumenty oraz należycie go opłacić. Zgodnie z art. 76a pkt 1 Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398) „Opłatę podstawową pobiera się od wniosku o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej”. Opłatę podstawową określa natomiast art. 14 ust. 3 powoływanej ustawy, zgodnie z którym opłata ta wynosi 30 złotych.

Upadłość konsumencka w małżeństwie

Kiedy złożony wniosek okazał się skuteczny, trzeba pomyśleć również o skutkach jakie niesie za sobą dla dłużnika pozostającego w związku małżeńskim, w ustroju wspólności majątkowej, ogłoszenie upadłości konsumenckiej.

W dniu 16 grudnia 2019 r. Sąd Najwyższy podjął uchwałę w składzie 7 sędziów w sprawie o sygn. akt III CZP 7/19, w której orzekł, że „Z dniem ogłoszenia upadłości małżonka, nieprowadzącego działalności gospodarczej (art. 4911 i n. ustawy z 28.2.2003 r. – Prawo upadłościowe, t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 498 ze zm.; dalej jako: PrUpad), pozostającego w ustroju wspólności majątkowej, między małżonkami powstaje rozdzielność majątkowa, a majątek wspólny, którego podział nie jest dopuszczalny, wchodzi do masy upadłości”.

 Mówiąc wprost – z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków, którzy pozostawali w ustroju wspólności majątkowej, powstaje między nimi rozdzielność majątkowa, a majątek wspólny małżonków wchodzi do masy upadłości.

Podsumowując, wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, warto skonsultować z adwokatem, który doradzi i przygotuje niezbędne dokumenty do Sądu. Nasza kancelaria oferuje indywidualne podejście do każdej sprawy oraz profesjonalną pomoc w znalezieniu najlepszego wyjścia z trudnej sytuacji dłużnika oraz kompleksową pomoc w zakresie upadłości konsumenckiej.